عملکرد لوزالمعده - پانکراس

لوزالمعده، پانکراس (به انگلیسی: Pancreas) یا خوش‌گوشت غده‌ای پهن و دراز است که در قسمت فوقانی شکم و پشت معده قرار گرفته‌است. لوزالمعده متشکل از سه قسمت سر، تنه و دم است. قسمت سر آن در مجاورت قسمت دوم (دوازدهه) یا دئودنوم قرار گرفته‌است در واقع قسمت سر آن مجاورت داخلی قسمت دوم دئودنوم محسوب می‌شود. تنه لوزالمعده در پشت معده قرار دارد و دم آن تا نزدیک طحال امتداد دارد. وزن پانکراس حدود صد گرم است [درانسان سالم و بالغ]
کارکرد
لوزالمعده هم یک غده درون ریز (غده‌ای که ترشحات آن با نام هورمون وارد جریان خون می‌شوند) و هم یک غده برون‌ریز (غده‌ای که ترشحات خود را از طریق مجرایی به سطح یا حفرات بدن می‌ریزد) است که آنزیمها و مواد دیگری ترشح می‌کند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک می‌کنند.

بخش برون‌ریز
مجرای لوزالمعده اغلب با اتصال به مجرای صفراوی، از طریق مجرای مشترک صفرا (CBD) صفرا و شیرهٔ پانکراس را به درون قسمت دوازدهه (قسمت ابتدایی روده باریک) تخلیه می‌کند. ترشح ترشحات برون ریز لوزالمعده توسط دستگاه خودگردان پاراسمپاتیک (شاخه‌ای ازعصب واگ) که به سلولهای ترشحی ختم می‌گردند و همچنین هورمون سکرتین و هورمون کوله‌سیستوکینین کنترل می‌گردد. این هورمونها پس از ترشح کیموس معدی به دوازدهه از سلولهای انترو اندوکرین اپیتلیوم دوازدهه ترشح می‌شوند.

آنزیمهای لوزالمعده مانند آمیلاز، فسفولیپاز، لیپاز، ریبونوکلئاز و پروتئاز (مانند تریپسینوژن، کیموتریپسینوژن و کربوکسی پپتیداز) و الاستاز به تجزیه شیمیایی غذا کمک می‌کنند.[۳]

پروتئازهای لوزالمعده، به صورت غیرفعال و داخل کیسه‌هایی میکروسکوپی (لیزوزوم) در سلولهای آسینار لوزالمعده ذخیره شده‌اند که پس از خوردن غذا با تحریک عصبی و شیمیایی به داخل دوازدهه می‌ریزند. سپس در آنجا به وسیله آنزیمهای آنتروکیناز که از سلولهای جدار روده آزاد می‌شوند در محیط قلیایی که به وسیله ترشحات مجاری پانکراس ایجاد می‌شود، تریپسینوژن به صورت فعال (تریپسین) درآمده سایر پروتئازها را فعال می‌کند؛ و آنها شروع به هضم مواد غذایی می‌کنند. البته آمیلاز و لیپاز از ابتدا فعال هستند.

اگر این آنزیم‌ها به جای دوازدهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بین بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاح پانکراتیت یا «التهاب لوزالمعده» نامیده می‌شود

بخش درون‌ریز
سلولهای جزیره‌ای که جزایر لانگرهانس نامیده می‌شود تولید و آزاد سازی هورمون‌های درون ریز را انجام می‌دهند. این سلولها فقط ۲٪ لوزالمعده را تشکیل می‌دهند. مهمترین هورمون لوزالمعده انسولین است ولی گلوکاگون، سوماتواستاتین و پلی پپتید پانکراسی نیز از این جزایر آزاد می‌شوند.

پائین بودن غلظت گلوکز در خون، اسیدهای آمینه، کاتکول آمینه‌ها، تحریک عصبی سمپاتیک و کوله‌سیستوکینین همگی باعث آزاد شدن گلوکاگون می‌شوند هیپرگلیسمی و انسولین آن را مهار می‌کنند.

مهم‌ترین عملکرد انسولین این است که واکنش‌های آنابولیک بر روی کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، پروتئین‌ها، واسیدهای نوکلئیک را تحریک می‌کند.

منبع : ویکی پدیا